Om een auto te mogen besturen moet je eerst je rijbewijs halen. Om een boot te mogen besturen moet je eerst je vaarbewijs halen. 
Als je boot langer is dan 15 meter of als het sneller kan varen dan 20 km/uur, dan is een vaarbewijs verplicht. In de wet staat echter dat elke schipper bekwaam moet zijn om te mogen varen. Dat is dus van toepassing voor ALLE schepen. Maar wat is bekwaam? Met een vaarbewijs kan je die bekwaamheid aantonen. Veel watersporters hebben het vaarbewijs gehaald omdat zij het belangrijk vinden om de regels op het water te kennen.  Maar er is meer. Zo moet je ook weten hoe je in een sluis te werk moet gaan en wat je moet doen in een noodsituatie. Waar moet je boot aan voldoen?
Een cursist vertelde mij eens dat ik zijn huwelijk had gered. Vóór de cursus had hij in een sluis altijd problemen met zijn partner en …… zijn partner met hem.

Grof gezegd zijn er drie methodes: het lezen van een cursusboek, bijvoorbeeld het ANWB-cursusboek of Leidraad voor het Vaarbewijs (geschreven door Richard Vooren).

Je kan ook een onlinecursus volgen (daar staat het internet vol mee) of een mondelinge cursus volgen. In het laatste geval kan je nog kiezen om zo’n cursus samen met anderen te volgen of met een privécursus.  
Jansen Vaaropleidingen geeft regelmatig cursussen in Amersfoort, Delft en Rijswijk. Ook cursussen voor vriendengroepen of bij jou op het bedrijf als bedrijfsactiviteit zijn mogelijk. In dat geval zorg je zelf voor een cursuslocatie.
Om het vaarbewijs te halen hoef je (nu nog) geen praktijkexamen te doen.

Met het Vaarbewijs I (wordt ook wel Vaarbewijs deel 1 genoemd) mag je met een vaarbewijsplichtig schip op alle binnenwateren varen.
Als jij je Vaarbewijs II hebt (dat is Vaarbewijs deel 1 plus deel 2) mag je ook op het grote water varen, zoals het IJsselmeer en de Wadden.
Met Vaarbewijs II leer je alles over coördinaten en op kompas of GPS te varen. Ook leer je alles over getijden (horizontale en verticale waterbewegingen). Omdat tochten over dit grotere water langer duren dan een paar uurtjes leer je ook de belangrijkste dingen over meteorologie. Wat kan je verwachten na een krimpende of ruimende wind?

Een cursus Vaarbewijs deel 1 bestaat uit 4 lessen van elk 2,5 uur. Dat is ook het geval voor een cursus Vaarbewijs deel 2. 
Er bestaan cursussen van 3 lessen of op één zaterdag, maar daar hebben wij slechte ervaringen mee.

Het vaarbewijsexamen vindt plaats via een beeldscherm. Net zoals je misschien al eerder hebt meegemaakt bij het behalen van je rijbewijs. Elke vraag is een aantal punten waard (1, 2 of 3 punten).
Bij vaarbewijs deel 1 gaat het om 41 meerkeuze- hotspot- en sleepvragen. Je krijgt een uur de tijd, maar je kan tien minuten “bijkopen”. De eerste 18 vragen gaan over wettelijke bepalingen, zoals voorrangsregels, verlichting en waar jij en jouw boot aan moeten voldoen. Daarna volgen 5 vragen over veiligheid en technische onderwerpen, waardoor je eenvoudige storingen zelf kan voorkomen of verhelpen (op het water is geen ANWB-wegenwacht). Thuis komt de brandweer binnen 8 minuten bij je langs om de brand te blussen, maar op het water ben je op je zelf aangewezen. Vragen 24 t/m 32 gaan over betonning, brughoogtes en hoe je het weer kan voospellen. Ten slotte 8 vragen over praktische zaken, zoals ankeren, aanleggen en wegvaren. 
Kijk voor de details op CBR-informatie Vaarbewijs deel 1 
Je kan maximaal 80 punten “verdienen”, maar je moet minimaal 56 punten hebben om te slagen.

Het examen voor het vaarbewijs deel 2 bestaat uit 27 vragen en start met kennis over het Scheepvaartreglement van de Westerschelde en een paar andere regels op het water. Daarna navigatie, betonning, getij en het coördinatensysteem. Je krijgt 90 minuten de tijd en moet minimaal 36 punten behalen en je kan maximaal 50 punten behalen. Er zijn ook 4 invulvragen. Hier moet je dus op het toetsenbord het antwoord invullen. 
Kijk voor de details op CBR-informatie Vaarbewijs deel 2